Cholesterol – norma, funkcje, profil lipidowy

Cholesterol to słowo, którym najczęściej straszy się miłośników fast foodów i entuzjastów napojów wyskokowych. Tymczasem wbrew negatywnym skojarzeniom, w odpowiednich ilościach cholesterolu potrzebujemy wszyscy. Dodatkowo nie każdy jego rodzaj jest szkodliwy. Jeśli zastanawiasz się nad swoim poziomem cholesterolu i konsekwencjami podwyższonych parametrów, sprawdź najpotrzebniejsze informacje na ten temat.

Co to jest cholesterol?

Cholesterol to woskowata substancja syntetyzowana w organizmie i występująca w spożywanej przez nas żywności pochodzenia zwierzęcego. Organizm ludzki potrzebuje pewnej ilości cholesterolu do normalnego funkcjonowania, jednakże taką ilość jesteśmy w stanie wytworzyć samodzielnie.

HDL i LDL – „dobry i zły” cholesterol

HDL (lipoproteiny o dużej gęstości) często nazywany jest „dobrym cholesterolem”, ponieważ pomaga usunąć nadmiar cholesterolu z organizmu i chroni ściany naczyń krwionośnych.

LDL (lipoproteiny o małej gęstości) to „zły cholesterol”, a jego nadmiar zazwyczaj prowadzi do gromadzenia się płytki miażdżycowej w tętnicach. Jeśli w organizmie jest za dużo cholesterolu, płytka miażdżycowa przykleja się do wnętrza tętnic. W wyniku tego tętnice zwężają się, a w konsekwencji zatykają, co utrudnia przepływ krwi. Zablokowanie tętnic może prowadzić do chorób układu krążenia, zakrzepów krwi, udaru mózgu lub chorób serca.

Profil lipidowy – czym jest?

Profil lipidowy, zwany również badaniem lipidowym, to zestawienie różnych parametrów związanych z poziomem lipidów (tłuszczów) we krwi. Badanie to pozwala ocenić ryzyko wystąpienia chorób serca i naczyń krwionośnych, takich jak choroba wieńcowa czy udar mózgu. W skład profilu lipidowego wchodzą następujące składniki:

1. Cholesterol całkowity. To ogólny poziom cholesterolu we krwi [1].
2. Cholesterol LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości). Zły cholesterol, który może przyczynić się do odkładania się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych [2].
3. Cholesterol HDL (lipoproteiny o dużej gęstości). Zwany jest dobrym cholesterolem, ponieważ pomaga usuwać nadmiar złej frakcji cholesterolu z organizmu.
4. Trójglicerydy. To inny rodzaj lipidów, który stanowi ważny element profilu lipidowego. Wysoki poziom triglicerydów może, podobnie jak LDL, zwiększać ryzyko chorób serca [3].

Zalecane poziomy poszczególnych parametrów mogą różnić się w zależności od wieku, płci, ogólnego stan zdrowia i czynników ryzyka (np. historia chorób w rodzinie). Wysokie poziomy cholesterolu LDL i trójglicerydów, a jednocześnie niski poziom cholesterolu HDL, mogą być wskaźnikiem zwiększonego ryzyka chorób serca.

Może zainteresuje Cię: Fitosterole a cholesterol

Funkcje cholesterolu w organizmie

Mimo że cholesterol najczęściej jest utożsamiany z problemami zdrowotnymi np. ryzykiem chorób serca, ma szereg ważnych zadań do wykonania w organizmie. Oto kilka kluczowych funkcji cholesterolu w organizmie:

1. Składnik błon komórkowych – pomaga utrzymać ich przepuszczalność, elastyczność i integralność strukturalną.
2. Bierze udział w wytwarzaniu hormonów, w tym płciowych oraz regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową i reakcje zapalne.
3. Pozwala syntezować witaminę D w skórze w reakcji na promieniowanie słoneczne.
4. Bierze udział w rozkładzie tłuszczów w jelicie cienkim.

Cholesterol całkowity, HDL i LDL – normy

Uważa się, że poziom cholesterolu całkowitego u zdrowego człowieka nie powinien przekraczać 200 mg/dl. Jednak równie ważne jest zachowanie równowagi między poszczególnymi frakcjami cholesterolu:

• Cholesterol HDL: zaleca się, aby stężenie cholesterolu HDL wynosiło więcej niż 40 mg/dl, a u kobiet wartość ta powinna przekraczać 45 mg/dl.
• Cholesterol LDL: nie powinien przekraczać poziomu 100 mg/dl.

Cholesterol – jak czytać wyniki badań?

Poziom cholesterolu uznaje się za prawidłowy, gdy nie są przekroczone poszczególne parametry:

• 200 mg/dl w przypadku cholesterolu całkowitego
• 115 mg/dl w przypadku LDL
• poziom trójglicerydów: 150 mg/dl
• powyżej 40 mg/dl w przypadku HDL (u kobiet powyżej 45mg/dl)

Interpretacją wyników badań powinien zająć się lekarz, ponieważ podane normy są orientacyjne i mogą być inne u różnych osób. Czynniki wpływające na te różnice mogą dotyczyć: wieku, płci, wagi, ewentualnych używek.

Podwyższony poziom cholesterolu – ryzyko, przyczyny i objawy

Wysoki cholesterol we krwi (frakcji LDL) stanowi ryzyko rozwoju różnych chorób.

Do przyczyn zalicza się takie czynniki jak:

1. Dieta – spożywanie zbyt wielu nasyconych tłuszczów i trans tłuszczów.
2. Dziedziczność – może powodować podatność na wysoki poziom cholesterolu.
3. Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu – obniża „dobry cholesterol” (HDL) i podnosi „zły cholesterol” (LDL).
4. Stres – wywołuje zmiany hormonalne, które powodują wytwarzanie cholesterolu.
5. Brak aktywności fizycznej – może przyczynić się do obniżenia poziomu „dobrego” cholesterolu HDL i zwiększenia poziomu „złego” cholesterolu LDL.
6. Otyłość – osoby z podwyższonym wskaźnikiem masy ciała są bardziej narażone na wysoki poziom cholesterolu.

Zbyt długie utrzymywanie podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi może prowadzić do problemów zdrowotnych:

1. Choroby serca – wysoki poziom cholesterolu LDL może prowadzić do odkładania się blaszek miażdżycowych na ścianach naczyń krwionośnych, co zwiększa ryzyko zawału serca i dusznicy bolesnej.
2. Udar mózgu – przyczyną są również odkładające się blaszki miażdżycowe w mózgowych naczyniach krwionośnych, zwiększające ryzyko udaru mózgu.

Wysoki poziom cholesterolu w organizmie przez długi czas nie wywołuje widocznych objawów. Najczęściej o problemie dowiadujemy się przy okazji innych badań.

Jeśli dochodzi do długotrwałego utrzymywania wysokiego poziomu cholesterolu całkowitego, mogą pojawić się następujące objawy:

• problemy z koncentracją i zapamiętywaniem
• bóle w klatce piersiowej
• żółte zgrubienia na skórze, głównie na łokciach, powiekach (tzw. żółtaki)
• obrzęki i guzki na knykciach, kolanach lub ścięgnie Achillesa
• bladobiały pierścień wokół tęczówki
• osłabienie wzroku
• ból i dyskomfort w kończynach
• skurcze łydek

Diagnoza problemu z cholesterolem zazwyczaj opiera się na wynikach badań krwi. Dlatego też regularne badania profilu lipidowego są kluczowe, aby móc wykryć problemy we wczesnym stadium.

Sposoby na obniżenie cholesterolu

Jeśli Twój profil lipidowy wskazuje zbyt wysoki poziom cholesterolu, powinieneś dokonać kilku zmian. Dobre efekty daje połączenie zmiany nawyków żywieniowych, wprowadzenie ruchu i włączenie produktów, które mogą pomóc obniżyć parametry.

Jak obniżyć cholesterol? Dieta antycholesterolowa

Obniżenie poziomu cholesterolu we krwi zacznij od wprowadzenia zmian w codziennej diecie:

• Tłuszcze: tłuszcze zwierzęce zastąp zdrowymi tłuszczami pochodzenia roślinnego. Zrezygnuj ze smalcu, masła, ogranicz majonez, sosy sałatkowe, inne kupne sosy. Wybieraj produkty o niskiej i beztłuszczowej zawartości, stosuj żywność niezawierającą kwasów tłuszczowych trans.
• Gotowa żywność: unikaj żywności wysokotłuszczowej i przetworzonej, dań ekspresowych.
• Mięso: wybieraj chude mięsa i ryby. Unikaj tłustych mięs (żeberka, kiełbaski, bekon), a czerwone mięso ogranicz do 3 porcji tygodniowo.
• Nabiał: wybieraj mleko, twaróg i sery odtłuszczone (mozzarella i ser ricotta), unikaj śmietany i sosów na jej bazie.
• Produkty zbożowe: stosuj produkty pełnoziarniste, a unikaj wysokotłuszczowych przekąsek, takich jak granola, ciastka, pączki i rogaliki.
• Owoce i warzywa: jedz różnorodne owoce i warzywa, skrapiaj potrawy sokiem z cytryny.
• Przygotowanie potraw: unikaj smażenia w głębokim tłuszczu. Tłuszcz z mięsa i innych produktów odkrawaj lub odcedzaj.

Czytaj więcej: Cholesterol a dieta

Cholesterol a suplementy diety – co na cholesterol?

Suplementy diety mogą być stosowane jako uzupełnienie zdrowej diety i stylu życia w celu obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Stosowane samodzielnie nie przyniosą spektakularnych efektów. Wsparciem w leczeniu wysokiego poziomu cholesterolu mogą być suplementy zawierające rośliny:

• karczoch zwyczajny
• ostropest plamisty
• kozieradka pospolita
• suszony kwiat lipy
• pokrzywa
• lucerna siewna
• imbir, czosnek

Suplementy na właściwy poziom cholesterolu można przyjmować w formie kapsułkowanej, jak i naparów.

Zobacz: Zioła na obniżenie cholesterolu

Wysiłek fizyczny na obniżenie cholesterolu we krwi

Regularna aktywność fizyczna może pozwolić osiągnąć wymagane normy cholesterolu. Według wielu badań opisujących cholesterol norma uzyskiwana jest dzięki ćwiczeniom, które mają wpływ na dobry i zły cholesterol – mogą obniżać poziom LDL nawet o 10% i zwiększać poziom HDL o 3-6% [4].

Ćwiczenia mogą także usprawniać transport cholesterolu z krwiobiegu do wątroby, gdzie ulega odfiltrowaniu. Dzięki regularnemu ruchowi można też zmniejszyć wchłanianie cholesterolu z jelita cienkiego do krwioobiegu. Formy ćwiczeń, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu całkowitego i LDL, obejmują chodzenie, bieganie, jazdę na rowerze i pływanie [5].

Bibliografia:

1. Lee Y, Siddiqui WJ: Cholesterol Levels. 14 Jun 2019.
   https://europepmc.org/article/nbk/nbk542294
2. Valentina Trimarco et al: High HDL (High-Density Lipoprotein) Cholesterol Increases Cardiovascular Risk in Hypertensive Patients. Hypertension, October 2022, Vol 79, Issue 10.
   https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/HYPERTENSIONAHA.122.19912
3. Pratik B Sandesara et al: The Forgotten Lipids: Triglycerides, Remnant Cholesterol, and Atherosclerotic Cardiovascular Disease Risk. Endocrine Reviews, Volume 40, Issue 2, April 2019, Pages 537–557.
   https://academic.oup.com/edrv/article/40/2/537/5126386
4. Steven Mann et al: Differential Effects of Aerobic Exercise, Resistance Training and Combined Exercise Modalities on Cholesterol and the Lipid Profile: Review, Synthesis and Recommendations. Sports Medicine, 31 October 2013, volume 44, pages 211–221 (2014).
   https://link.springer.com/article/10.1007/s40279-013-0110-5
5. Yating Wang, Danyan Xu: Effects of aerobic exercise on lipids and lipoproteins. Lipids in Health and Disease volume 16, Article number: 132 (2017) .
   https://lipidworld.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12944-017-0515-5

Podobne artykuły:

• Cholesterol a dieta
• Zioła na obniżenie cholesterolu
• Fitosterole a cholesterol
• Co jeść, aby obniżyć poziom homocysteiny?
• Tłuszcze w diecie kulturysty. Które sprzyjają, a które szkodzą?