Beta karoten – czym jest, źródła, działanie, jak suplementować?

Beta-karoten, znany również jako prowitamina A, to związek, który odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowego funkcjonowania organizmu. Ma kluczowe znaczenie dla wielu procesów, w tym dla utrzymania zdrowej skóry, poprawy funkcji wzroku oraz wsparcia dla układu immunologicznego. Dowiedz się, jakie są główne źródła beta-karotenu, jaki jest jego wpływ na zdrowie, a także jak mądrze i bezpiecznie wprowadzić go do codziennej diety poprzez suplementację.

Beta-karoten – czym jest?

Beta-karoten (β-karoten) to związek należący do grupy karotenoidów, pigment występujący w roślinach i nadający im pomarańczowy kolor. Dlatego beta-karoten stosowany jest nie tylko jako składnik leków i suplementów, ale również jako barwnik żywności.

Beta-karoten – jak działa?

Beta-karoten jest prekursorem witaminy A, w którą przekształca się w organizmie. Proces ten przebiega w jelitach i wątrobie z udziałem enzymów i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Funkcje beta-karotenu w organizmie są znaczące, ponieważ wytwarzana z niego witamina A jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku, układu odpornościowego oraz skóry i błon śluzowych [1]. β-karoten wykazuje silne właściwości przeciwutleniające, co pozwala organizmowi radzić sobie ze stresem oksydacyjnym wywołanym przez zanieczyszczenie środowiska, nieprawidłowy tryb życia, czy stres psychiczny.

Organizm wytwarza z beta-karotenu tylko tyle witaminy A, ile potrzebuje, co oznacza, że karotenoid ten jest uważany za bezpieczne źródło witaminy A, wykazujące wiele cennych dla organizmu właściwości.

Beta-karoten jest z tego powodu wykorzystywany również w przemyśle kosmetycznym.

Czytaj więcej: Witamina A – rola, właściwości, objawy niedoboru, zastosowanie, źródła

Jakie właściwości ma beta-karoten?

Beta-karoten to silny przeciwutleniacz – chroni organizm przed wolnymi rodnikami, które uszkadzają komórki w procesie utleniania. Beta-karoten ma również wiele innych właściwości:

• wspiera zdrowie oczu, m.in. zmniejsza ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej, zmniejsza zespół suchego oka, przeciwdziała zaćmie
• poprawia pamięć i wspiera funkcje poznawcze
• chroni skórę i wspiera jej kondycję, m.in. ogranicza pracę gruczołów łojowych, zapobiegając powstawaniu zmian trądzikowych, a także chroni przed powstawaniem plam i przebarwień
• wspomaga odporność
• zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV
• obniża poziom złego cholesterolu i zapobiega miażdżycy
• może zapobiegać chorobom serca i zmniejszając ryzyko udaru mózgu i zawału
• wspiera metabolizm
• hamuje szkodliwe procesy oksydacyjne, chroniąc organizm przed przedwczesnym starzeniem

Zobacz: Najlepsze witaminy na włosy, skórę i paznokcie – co brać na piękny wygląd?

Zastosowanie beta karotenu

Beta-karoten znajduje zastosowanie w różnych branżach.

1. Branża suplementacyjna. Antyoksydacyjne właściwości beta-karotenu sprawiają, że suplementy z jego udziałem są polecane osobom chcącym zapobiegać przedwczesnemu starzeniu. Dotychczasowe badania sugerują, że beta-karoten może być pomocny w obniżaniu ryzyka nowotworów przełyku i jamy ustnej. Suplementy z beta-karotenem są również sugerowane dla osób chcących obniżyć poziom złego cholesterolu i zapobiegać miażdżycy i związanym z nią chorobom serca.
2. Branża kosmetyczna. Jest wykorzystywany jako składnik aktywny, źródło witaminy A dla skóry. Pełni również funkcję barwnika oraz składnika przedłużającego trwałość kosmetyków. Stosowany jest w preparatach do ochrony przed fotostarzeniem, niepożądaną reakcją na słońce (to naturalny filtr przeciwsłoneczny) i do pielęgnacji skóry trądzikowej.
3. Branża spożywcza. Beta-karoten to naturalny barwnik spożywczy, a dzięki właściwościom przeciwutleniającym stosowany jest jako składnik przedłużający trwałość produktów spożywczych.

Czytaj więcej: Antyoksydanty w diecie – rola, działanie i źródła przeciwutleniaczy

Beta-karoten – źródła w żywności

Źródłem beta-karotenu są głównie owoce i warzywa koloru żółtego, pomarańczowego i czerwonego:

• marchew
• pomidory
• czerwona papryka
• mango
• dynia
• morele
• mandarynki
• banan
• melon kantalupa
• śliwki

Beta-karoten jest również obecny w niektórych owocach i warzywach o innym niż pomarańczowe zabarwieniu. Należą do nich:

• jarmuż
• brokuły
• słodkie ziemniaki
• szpinak
• groszek
• rzepa

Jakie są objawy niedoboru beta-karotenu?

Niedobór beta-karotenu daje następujące objawy:

• obniżona adaptacja wzorku w ciemności (ślepota nocna)
• sucha, łuszcząca się skóra
• suche usta i suchość w gardle
• łamliwość paznokci
• nadmierne wypadanie i łamliwość włosów

Czym grozi przedawkowanie beta-karotenu?

Nadmiar beta-karotenu prowadzi z reguły do karotenodermii. To nieszkodliwy stan, w którym skóra zyskuje charakterystyczny pomarańczowy odcień. Bezpośrednią przyczyną takiego objawu jest odkładanie się nadmiaru beta-karotenu w zewnętrznej warstwie naskórka. Równocześnie mogą wystąpić niegroźne zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Organizm ludzki sam reguluje, jaka ilość zjadanego wraz z dietą β-karotenu zostanie przekształcona w witaminę A. Przedawkowanie beta-karotenu nie jest więc możliwe.

Beta-karoten – suplementacja

Suplementacja beta-karotenem może być pomocna w przypadku niedoborów witaminy A, problemach ze skórą i włosami oraz obniżoną odpornością. Dla osób, które lubią opalanie, beta-karoten może być również bardzo pomocnym suplementem. Wynika to z jego właściwości zmniejszających wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne UV (beta-karoten może wydłużyć czas ekspozycji na promienie słoneczne, wspomagając opalanie) [2].

Może zainteresuje Cię również: Jak utrzymać opaleniznę po wakacjach? 6 wskazówek

Jak brać beta karoten?

Jeśli zdecydujesz się na suplementację beta-karotenu, postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza lub wskazówkami na etykiecie produktu. Bez względu na formę suplementu, porcja beta-karotenu nie przekracza z reguły 6-7mg, ponieważ taka jest zalecana dzienna dawka tego karotenoidu. Jednak ostateczna liczba przyjmowanych dawek, odstęp między dawkami oraz czas przyjmowania suplementu zależą od celu stosowania.

Beta-karoten – jaki wybrać?

Beta-karoten jest dostępny w różnych formach, takich jak kapsułki, tabletki czy suplementy w proszku lub płynie. Wybór formy może zależeć od preferencji osobistych oraz tego, jaki rodzaj suplementu jest Ci najwygodniej przyjmować. Beta-karoten powinien być głównym składnikiem suplementu, chociaż często tego typu produkty wzbogaca się dodatkowymi składnikami, np. witaminą E, minerałami czy przeciwutleniaczami.

Beta karoten – przeciwwskazania

Chociaż beta-karoten jest ogólnie uznawany za bezpieczny, jeśli chodzi o jego przyjmowanie, istnieją pewne przeciwwskazania. Beta-karoten nie powinien być stosowany w przypadku występowania następujących problemów zdrowotnych:

• biegunka
• nadwrażliwość na witaminę A
• zaburzenia wchłaniania
• ciężka niewydolność nerek
• niewydolność wątroby

Suplementacja beta-karotenu jest niewskazana u osób narażonych na nowotwory płuc, np. palaczy [3]. Działanie beta-karotenu może zwiększyć ryzyko rozwinięcia choroby nowotworowej.

Skutki uboczne beta karotenu

Nadmierne spożycie beta-karotenu nie powoduje hiperwitaminozy witaminy A (retinolu, w który jest przekształcany beta-karoten), ponieważ organizm potrafi samodzielnie regulować jej wytwarzanie. Przyjmowanie zbyt dużej ilości beta-karotenu może jednak wywoływać pewne skutki uboczne, które mogą obejmować bóle brzucha, głowy, nudności, a nawet wymioty. Objawy te szybko ustają po odstawieniu suplementu lub obniżeniu jego dawki.

Bibliografia:

1. Malwina Zasada, Aleksandra Adamczyk: Witamina A. Budowa i mechanizm działania. Chemia.
   https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/12/ke2018.5-2.pdf
2. Weronika Denis: Promieniowanie UV i jego wpływ na fotostarzenie skóry.
   https://novaosvita.com/wp-content/uploads/2021/04/ScEdSoc-Kyiv-Mar2021.pdf#page=100
3. Na Yu et al: Association of Dietary Vitamin A and β-Carotene Intake with the Risk of Lung Cancer: A Meta-Analysis of 19 Publications. Nutrients. 2015 Nov; 7(11): 9309–9324.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4663591/

Podobne artykuły:

• Beta-alanina – 4 sposoby na to, jak może opoźnić zmęczenie mięśni
• Witamina A – rola, właściwości, objawy niedoboru, zastosowanie, źródła
• Beta-alanina – działanie, dawkowanie, opinie
• Beta-alanina i jej wpływ na wytrzymałość w sportach walki
• Ocet jabłkowy-jakie korzyści?