Ferrytyna — co to jest, normy, badanie, niedobór

Czy wiesz, że żelazo, którego potrzebujesz między innymi do tworzenia życiodajnych czerwonych krwinek, potrzebuje do prawidłowej pracy innej, mniej znanej substancji? Ten cichy bohater umożliwiający magazynowanie żelaza i używanie go, kiedy trzeba, to ferrytyna, potężne białko, które może wiele powiedzieć o stanie zdrowia Twojego organizmu. Obawiasz się, czy masz odpowiedni poziom żelaza? A może częściej niż kiedyś przeziębiasz się i jesteś przemęczony? Koniecznie zbadaj więc poziom ferrytyny. Sprawdź, dlaczego odpowiednia ilość tego białka jest dla Ciebie tak ważna.

Ferrytyna — co to jest?

Ferrytyna jest białkiem, dzięki któremu organizm magazynuje żelazo, a następnie uwalnia je, gdy tego potrzebuje. Jej rola polega również na ochronie organizmu przed toksycznym działaniem tego pierwiastka. Największe stężenia ferrytyny występują w komórkach wątroby (znanych jako hepatocyty) i układu odpornościowego.

Poziom ferrytyny jest uznawany za użyteczny wskaźnik poziomu żelaza w organizmie. Niski poziom ferrytyny w surowicy krwi może wskazywać na niedokrwistość – efekt niedoboru żelaza. Wysoki poziom z kolei może oznaczać, że Twój organizm jest obciążony zbyt dużą ilością żelaza.

W czasie pandemii koronowirusa naukowcy zaczęli podejrzewać, że poziom ferrytyny może być kluczowym czynnikiem wpływającym na nasilenie występowania poważnych objawów COVID-19 [1]. Okazało się, że podwyższona ferrytyna zwiększa prawdopodobieństwo występowania ciężkich powikłań COVID. Wynika to między innymi z faktu, że ferrytyna jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.

Czytaj więcej: Witaminy na odporność – jak uchronić się przed infekcją?

Badanie poziomu ferrytyny — kiedy i jak wykonywać?

Największe ilości ferrytyny znajduje się w wątrobie, szpiku kostnym, nerkach, śledzionie i mięśniach szkieletowych [2]. Pewna ilość ferrytyny jest też obecna w surowicy krwi, co umożliwia łatwe diagnozowanie niektórych chorób. Zazwyczaj badanie stężenia ferrytyny wykonuje się przy podejrzeniu niedokrwistości, nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie (hemochromatozy) lub poważnych stanów takich jak choroba nowotworowa. Badanie ferrytyny zleca się również w przypadku podejrzenia przewlekłych zapaleń oraz po transfuzji krwi.

Badanie poziomu ferrytyny wykonuje się, pobierając krew z żyły łokciowej. Osoba badana powinna być na czczo i co najmniej 8 godzin przed pobraniem krwi powinna odstawić leki i suplementy mogące wpłynąć na wynik (np. zawierające żelazo). Na wynik badania ferrytyny ma wpływ spożywany alkohol, który może fałszować wyniki badania nawet 3 dni po spożyciu.

Ferrytyna — normy

Normy ferrytyny różnią się w zależności od płci oraz wieku. U kobiet za prawidłowy poziom tego ważnego białka uznaje się wartość w przedziale 10-200μg/l. Natomiast norma ferrytyny dla mężczyzn wynosi 15-400μg/l. Tak duża rozpiętość prawidłowych wartości stężenia ferrytyny w surowicy wymaga indywidualnej interpretacji wyników badania przez lekarza. Dlatego badania ferrytyny w surowicy zawsze powinien zlecać, a następnie omawiać specjalista, który jest w stanie poprawnie ocenić zapasy żelaza w organizmie.

Niska ferrytyna — niedobór ferrytyny

Obniżony poziom ferrytyny z reguły jest sygnałem, że masz niedobór żelaza. Niska ferrytyna może być efektem diety ubogiej w żelazo — to zresztą najczęstszy rodzaj diagnozowanej anemii [3]. Na niski poziom ferrytyny są szczególnie narażeni weganie i wegetarianie. Wynika to z mniejszej obecności w diecie produktów zawierających dobrze wchłaniane przez organizm ludzki żelazo.

Niedobór ferrytyny może pojawić się u osób, które cierpią na zaburzenia żołądkowo-jelitowe — takie jak celiakia lub choroba Leśniowskiego-Crohna oraz zespół złego wchłaniania. Niski poziom ferrytyny mogą odnotować również kobiety, które mają obfite miesiączki oraz te, które straciły dużo krwi wskutek krwotoku z dróg rodnych w czasie porodu. Obniżony poziom ferrytyny może wystąpić u osób narażonych na przewlekłe krwawienia z układu moczowego, czy pokarmowego oraz krwawienia, których przyczyna są zaburzenia w krzepnięciu krwi.

Niedobór ferrytyny daje szereg charakterystycznych objawów takich jak:

• utrzymujące się zmęczenie i senność,
• omdlenia,
• zawroty głowy,
• podatność na infekcje,
• dzwonienie w uszach,
• zaburzenia koncentracji,
• drażliwość,
• bladość i suchość skóry,
• wypadanie włosów,
• łamliwość paznokci oraz występowanie na nich charakterystycznych prążków,
• duszność,
• zajady w kącikach ust.

Sprawdź: Produkty bogate w żelazo – w czym jest żelazo?

Podwyższone stężenie ferrytyny

Wzrost poziomu ferrytyny może wystąpić w stanach takich jak przeciążenie żelazem (tzw. hemochromatoza), gdy nadmiar żelaza gromadzi się w tkankach m.in. w wątrobie i trzustce. Podwyższony poziom ferrytyny obserwuje się również w przebiegu chorób przewlekłych oraz w przypadku chorób wątroby, szpiku kostnego i nadczynności tarczycy [4]. Wysokie stężenie ferrytyny mogą też odnotowywać osoby z cukrzycą typu 2 oraz cierpiące na choroby autoimmunologiczne jak np. toczeń rumieniowaty układowy.

Objawy nadmiaru ferrytyny (nadmiaru żelaza) to zazwyczaj:

• przewlekłe zmęczenie pomimo dużej ilości snu,
• ogólne złe samopoczucie,
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, takie jak zaparcia oraz wzdęcia, bóle brzucha,
• bóle stawów,
• bóle w klatce piersiowej,
• osłabiona odporność.

Ferrytyna i przyswajanie żelaza a zdrowie

Ferrytyna to białko, które nie tylko umożliwia wykorzystywanie żelaza przez organizm, ale również pozwala mu je magazynować. Niepokój powinno budzić zarówno zbyt niskie stężenie ferrytyny, zazwyczaj powodowane przez niedobory żelaza, jak i podwyższone stężenie ferrytyny w surowicy krwi.

Jeśli chcesz określić, czy ilość ferrytyny w Twoim organizmie jest prawidłowa, możesz wykonać proste badanie poziomu ferrytyny z pobranej na czczo próbki krwi. Jeśli badanie wykaże niewielkie odchylenie od normy, pomóc może zmiana diety.Do jadłospisu należy wprowadzić produkty bogate w żelazo hemowe (pochodzenia zwierzęcego).

Dietę można uzupełnić też o suplementy zawierające siarczan żelaza dwuwartościowego oraz substancje ułatwiające wchłanianie żelaza na przykład kwas askorbinowy (witamina C).

Bibliografia:

1. https://www.paho.org/journal/en/articles/ferritin-levels-and-covid-19
2. Marina Plays, Sebastian Müller, Raphaël Rodriguez: Chemistry and biology of ferritin. Metallomics, Volume 13, Issue 5, May 2021.
   https://academic.oup.com/metallomics/article/13/5/mfab021/6244244
3. Sonia Bouri, John Martin: Investigation of iron deficiency anaemia. Clin Med (Lond). 2018 Jun; 18(3): 242–244.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6334077/
4. Ralph G DePalma, Virginia W Hayes, Timothy J O’Leary: Optimal serum ferritin level range: iron status measure and inflammatory biomarker. Metallomics, Volume 13, Issue 6, June 2021.
   https://academic.oup.com/metallomics/article/13/6/mfab030/6287580

Podobne artykuły:

• Badania profilaktyczne a siłownia – jakie badania warto wykonać?
• EPO (erytropoetyna) – co to jest, badanie, normy
• Estrogen – co to jest, normy, badanie
• Co to jest prolaktyna?
• DHEA – co to jest, badanie, normy