Co to jest prolaktyna?

Spadek libido i zaburzona erekcja? Zaburzenia miesiączkowania, a nawet niepłodność? Za te i jeszcze kilka innych problemów jest odpowiedzialna prolaktyna, hormon wytwarzany w przysadce mózgowej. Jej nazwa wskazuje na rolę, którą odgrywa w procesie laktacji i dlatego najczęściej kojarzy się z macierzyństwem i karmieniem piersią.

Tymczasem prolaktyna pełni również inne szeroko zakrojone funkcje w organizmie bez względu na płeć. Oddziałuje na układ rozrodczy, wpływa na samopoczucie i regulację układu odpornościowego. To jeden z tych hormonów, które wydzielamy wszyscy, bez względu na płeć. Zobacz, jak nadmiar lub niedomiar prolaktyny wpływa na Twoje zdrowie.

Co to jest prolaktyna?

Prolaktyna (PRL, hormon luteotropowy lub LTH) jest hormonem białkowym wytwarzanym przez przysadkę mózgową. Przysadka mózgowa to gruczoł wielkości ziarnka grochu, który znajduje się u podstawy naszego mózgu, pośrodku głowy. U kobiet prolaktyna w małych ilościach jest również wytwarzana w macicy, gruczołach sutkowych, a u mężczyzn w gruczole prostaty. Właściwe stężenie prolaktyny w surowicy krwi:

1. wspiera rozwój piersi,
2. wywołuje laktację, czyli produkcję mleka w czasie karmienia piersią,
3. wpływa na funkcjonowanie jajników i jąder,
4. zapewnia utrzymywanie prawidłowego libido i funkcji seksualnych [1],
5. reguluje funkcje układu odpornościowego.

Jak działa prolaktyna?

Pierwotnie uważano, że prolaktyna jest wyłącznie odpowiedzialna za wytwarzanie mleka (stąd nazwa hormonu). Kobiety w ciąży i te tuż po urodzeniu dziecka rzeczywiście mają wysoki poziom prolaktyny, która pomaga wytwarzać mleko. Niskie stężenie prolaktyny z kolei uniemożliwia laktację. W czasie ciąży poziom prolaktyny wzrasta od 10 do 20 razy, a po urodzeniu dziecka utrzymuje się na wysokim poziomie, jeśli kobieta karmi piersią. U kobiet, które nie karmią piersią, poziom prolaktyny wraca do normy wkrótce po porodzie.

Poza znanym działaniem polegającym na produkcji mleka, prolaktyna pełni w organizmie człowieka, bez względu na płeć, ponad 300 innych funkcji.

Do najważniejszych obszarów należą:

• reprodukcja,
• metabolizm,
• odporność,
• kwestie behawioralne,
• osmoregulacja, czyli regulacja płynów w organizmie.

Badanie stężenia prolaktyny

Badanie prolaktyny wykonuje się, pobierając krew. Ma ono na celu ustalenie, co jest przyczyną zaburzeń hormonalnych. Do wykonania badania stężenia prolaktyny powinny skłonić takie objawy jak:

• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania, w tym zatrzymanie miesiączkowania przed 40. rokiem życia, problemy z płodnością, tkliwość piersi, nadmiar prolaktyny po menopauzie często powoduje niedoczynność tarczycy;
• u mężczyzn: wyciek z sutków, powiększenie piersi, niski popęd seksualny, zaburzenia erekcji, zmniejszenie owłosienia na ciele.

Badanie poziomu prolaktyny jest wykonywane na czczo w godzinach porannych. Aby było wiarygodne, przed pobraniem krwi powinno się kontrolować czynniki mogące wpłynąć na wynik.

Dlatego nie powinno się zjadać posiłków przez co najmniej 8 godzin przed badaniem. Należy też w przeddzień badania powstrzymać się od współżycia lub stymulacji piersi oraz stresu. Jeśli test wykaże wysoki poziom prolaktyny, najpewniej zostanie wykonany powtórnie oraz lekarz zleci badanie hormonów tarczycy.

Zobacz także: Hashimoto a suplementacja – suplementy diety w niedoczynności tarczycy

Norma prolaktyny

Poziomy prolaktyny wahają się w ciągu dnia. Najwyższy poziom występuje podczas snu i tuż po przebudzeniu. Poziom prolaktyny wzrasta również m.in. w czasie stresu fizycznego lub emocjonalnego. Mimo tych wahań określono prawidłowe stężenie prolaktyny we krwi. Prolaktyna: normy w surowicy krwi:

• kobiety: 6 do 29,9 ng/ml,
• mężczyźni: poniżej 5 ng/ml.

Zdarza się, że nieprawidłowe stężenie prolaktyny jest objawem guza przysadki mózgowej lub jej uszkodzenia. Wówczas może ona nie być w stanie wytworzyć normalnych ilości hormonu, więc normy prolaktyny będą zaniżone.

Podwyższone stężenie prolaktyny — przyczyny

Stężenie prolaktyny wzrasta w pewnych warunkach takich jak: ciąża, okres poporodowy i laktacja (i w sytuacjach, w których brodawki sutkowe są podrażniane), wysiłek fizyczny, ale również stres. Wysokie stężenie prolaktyny (hiperprolaktynemia) może być również wynikiem działania hormonu tyreotropowego (TSH) odpowiedzialnego za funkcjonowanie tarczycy (np. niedoczynność tarczycy), estrogenów oraz chorób takich jak choroba Cushinga, niewydolność nerek, czy gruczolak przysadki mózgowej [2].

Podwyższona prolaktyna może wynikać z diety, szczególnie jeśli jest to dieta wysokobiałkowa, wysokotłuszczowa lub zawierająca używki, takie jak alkohol. Wzrost poziomu prolaktyny mogą wywoływać leki, w szczególności antykoncepcja hormonalna, testosteron, antydepresanty, neuroleptyki, opioidy, a także część leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia oraz choroby wrzodowej.

Sprawdź także: Wysoki testosteron u kobiet – przyczyny i sposoby na jego obniżenie

Podwyższony poziom prolaktyny zaburza prawidłową czynność gonad – jajników i jąder. Wysoka prolaktyna może prowadzić do niedoczynności tych narządów.

U kobiet objawy podwyższonej prolaktyny są z reguły związane z funkcjonowaniem układu płciowego i są to:

• problemy w zajściem w ciążę,
• zaburzenia miesiączkowania,
• nieregularne miesiączki lub ich brak,
• cykle bezowulacyjne,
• laktacja niezależnie od bycia w ciąży czy karmienia piersią,
• osłabienie popędu seksualnego.

U mężczyzn wysoka prolaktyna powoduje spadek libido, a także obniża płodność. W niektórych przypadkach można zauważyć wydzielanie mleka z gruczołów sutkowych i powiększenie gruczołów sutkowych.

Prolaktyna a stres

Gwałtowny wzrost stężenia hormonu prolaktyny w organizmie może być wynikiem reakcji na stres wynikający np. z odczuwania bólu.

Ilość wydzielanego hormonu pod wpływem stresu jest sprawą indywidualną i prawdopodobnie nie zależy od płci [3]. Prolaktyna jest tylko jednym z hormonów stresu (obok noradrenaliny, czy adrenaliny).

Lekarze przypuszczają, że na ilość wydzielanej w czasie stresu prolaktyny ma wpływ sposób radzenia sobie z sytuacją stresową. Aktywne radzenie sobie ze stresem nie zmienia poziomu prolaktyny, w przeciwieństwie do nastawienia biernego, kiedy to odnotowuje się nadmierne wydzielanie prolaktyny. Prolaktyna warunkuje też odporność organizmu na stres.

Sprawdź: Jak radzić sobie ze stresem?

Bibliografia:

1. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2605.1996.tb00434.x
2. Abha Majumdar, Nisha Sharma Mangal: Hyperprolactinemia. J Hum Reprod Sci. 2013 Jul-Sep; 6(3): 168–175.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3853872/
3. Anna-Karin Lennartsson, Ingibjörg H Jonsdottir: Prolactin in response to acute psychosocial stress in healthy men and women. Psychoneuroendocrinology. 2011 Nov;36(10):1530-9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21621331/

Podobne artykuły:

• Co to jest libido i od czego zależy?
• DHEA – co to jest, badanie, normy
• Hashimoto a suplementacja — suplementy diety w niedoczynności tarczycy
• Jak stres wpływa na mięśnie?
• Testosteron na regenerację – wpływ testosteronu na mięśnie